Przejścia ekologiczne dla zwierząt

Przejścia ekologiczne dla zwierząt są wykorzystywane przez szeroki zakres gatunków, w zależności od lokalizacji i środowiska. W polskich warunkach z takich przejść korzystają najczęściej sarny, jelenie, dziki, zające, lisy, a także kuny leśne, borsuki i tchórze. Z korytarzy ekologicznych korzystają również krety, wydry, jeże, wiewiórki, łasice i gronostaje. Regularnie, choć nieczęsto, trafiają się ślady drobnych gryzoni.

Podczas projektowania przejść ekologicznych dla zwierząt należy uwzględnić wiele czynników, takich jak naturalne ścieżki migracyjne zwierząt, rodzaje i rozmiary gatunków, lokalną topografię terenu, a także analizę ruchu drogowego oraz identyfikację miejsc o wysokim ryzyku kolizji ze zwierzętami. ViaCon może poszczycić się ponad 30-letnim doświadczeniem przy projektowaniu i budowie przejść dla zwierząt w oparciu o nasze konstrukcje stalowe z blachy falistej oraz elementy prefabrykowane CON/SPAN.

Budowa przejść ekologicznych dla zwierząt przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa na drogach poprzez redukcję liczby wypadków drogowych z udziałem zwierząt, co może prowadzić do zmniejszenia kosztów związanych z naprawami pojazdów i leczeniem poszkodowanych osób. Ponadto promowanie harmonii między człowiekiem a naturą może zwiększyć świadomość ekologiczną w społeczności lokalnej.

Przy pomocy monitoringu zainstalowanego na przejściach dla zwierząt możemy potwierdzić, że dzikie zwierzęta chętnie korzystają z takiej infrastruktury. Dzięki niej mogą w bezpieczny sposób pokonać jezdnię, nie stwarzając przy tym zagrożenia dla siebie ani kierowców. Na wybranych przejściach dla zwierząt instalowane są fotopułapki, a dostarczane przez nie materiały stanowią bogaty materiał do analiz w zakresie migracji zwierząt.

Najprostszym sposobem podziału przejść dla zwierząt jest sposób pokonywania przeszkody, tj. nad lub pod przeszkodą. W związku z tym możemy je podzielić na przejścia górne i dolne.

Przejścia górne dla zwierząt

Przejście ma zazwyczaj formę szerokiego wiaduktu nad drogą i popularnie nazywane jest mostem krajobrazowym lub zielonym mostem. Ten rodzaj przejść stosuje się na obszarach szczególnie cennych przyrodniczo, gdzie duża liczba gatunków zwierząt napotyka przeszkodę w postaci drogi lub linii kolejowej. Bardzo ważne jest, aby strefa przejściowa między konstrukcją a sąsiadującym z nią terenem była odpowiednio zagospodarowana. W szczególności dotyczy to roślinności naprowadzającej zwierzynę. Z takiego typu przejść mogą korzystać wszystkie grupy zwierząt. Takie obiekty inżynierskie charakteryzują się długą trwałością oraz stosunkowo niskimi kosztami utrzymania.

Przejścia dolne dla zwierząt

Przejście dolne ma najczęściej formę tunelu o sklepieniu łukowym. Odpowiednio dobrana roślinność maskuje elementy konstrukcji i naprowadza zwierzynę w jego kierunku. W zależności od gatunków korzystających z takiego przejścia koniecznym jest dostosowanie jego parametrów, jak choćby długość czy rozpiętość tunelu. W pewnych przypadkach zalecane jest zastosowanie dodatkowych rozwiązań takich jak doświetlenie wnętrza
konstrukcji, co powoduje, że zwierzęta, które boją się ciemnych miejsc, będą bardziej skłonne do korzystnia z takiej infrastruktury. W przypadku bardzo małych gatunków zwierząt takie przejście może mieć formę przepustu suchego lub zintegrowanego z ciekiem.

Przy wyznaczaniu miejsca budowy przejść ekologicznych dla zwierząt bada się obszary konfliktowe przebiegu drogi z przebiegiem korytarzy migracyjnych fauny oraz rozmieszczeniem terenów siedliskowych. Analizuje się miejsca gniazdowania, rozrodu, odpoczynku, obszary żerowania i polowania, które mieszczą się na terenach siedliskowych gatunków. Wybierając lokalizację dla projektowanych przejść dla zwierząt brany jest pod uwagę szereg kolejnych czynników takich jak chociażby: liczba wypadków z udziałem dzikiej zwierzyny, rzeźba terenu, układ sieci cieków i zbiorników wodnych, rozmieszczenie roślinności, odległość do najbliższych zabudowań, jak również aktualny i planowany sposób zagospodarowania przestrzeni w obszarach sąsiadujących z przejściem.

Na przejściach dla zwierząt odtwarza się warunki glebowe i pokrywę roślinną w obszarze, który uległ przekształceniu w wyniku robót budowlanych. Roślinność odgrywa tutaj kluczową rolę. Odpowiednio ukształtowana struktura nasadzeń oraz dobór właściwych gatunków w bezpośrednim sąsiedztwie przejść zachęcają zwierzęta do penetrowania tych obszarów, co zazwyczaj skutkuje wzrostem intensywności wykorzystania przejść. Wabienie fauny ma szczególne znaczenie w pierwszych latach po wybudowaniu przejścia, kiedy zwierzęta muszą się zaadoptować do nowych warunków siedliskowych i przyzwyczaić do obecności sztucznych obiektów. Roślinność zmniejsza również poziom emisji fizykochemicznych pochodzących z ruchu pojazdów, przez co zmniejsza barierę behawioralną i tym samym zwiększa intensywność wykorzystania przyjść. Roślinność pomaga również osłonić widoczne na powierzchni terenu elementy konstrukcji przejść i infrastruktury towarzyszącej, na przykład sieci odwodnieniowej, przez co raz jeszcze zmniejsza się bariera behawioralna powodująca odstraszanie zwierząt od przejścia.

Obecność człowieka odstrasza dzikożyjące zwierzęta, stąd w żadnym wypadku nie należy korzystać z infrastruktury zbudowanej z myślą o migracji zwierząt, na przykład wyprowadzać
zwierząt domowych na takich przejściach. W wyjątkowych sytuacjach, na przykład pożaru lasu, dopuszcza się możliwość wykorzystania przejścia dla zwierząt przez pojazdy uprzywilejowane.

W skład prac utrzymaniowych wchodzi między innymi kontrola drożności przejść dla zwierząt. Usuwa się przeszkody ograniczające prawidłową przepustowość ekologiczną obiektów, na przykład nadmiernie nagromadzone kłody, konary lub stosy gałęzi. Ma to szczególne znaczenie w przypadku przepustów zespolonych z ciekami, w których materiał biologiczny nanoszony jest przez wodę.

Kontroli podlegają także ogrodzenia ochronne i naprowadzające – sprawdzana jest ich szczelność w miejscu połączenia z obiektami inżynierskim, ekranami wygłuszającymi i przeciwolśnieniowymi oraz szczelność ogrodzeń przy powierzchni gruntu.
Na przejściach dla zwierząt pielęgnowana jest roślinność osłonowa i naprowadzająca. Wykaszane są trawiaste pasy na powierzchniach otwartych górnych przejść dla zwierząt, docinane są gałęzie rozwijające się w kierunku jezdni, które mogłyby stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu. W okolicach przejścia sprawdzany jest stopień stabilności zakorzenienia drzew i krzewów, a w razie potrzeby uzupełnia się nasadzenia.